تحلیل نظریه پیچیدگی

مقدمه

 

 

 

تغییرات محیطی در اواخر قرن گذشته باعث ناکارآمدی نخستین مکاتب مدیریت مانند مکتب کلاسیک و نئوکلاسیک شد که بر فرض های اولیه ای مانند بسته بودن محیط سازمان و ایستا بودن آن شکل گرفته بودند، لذا مکاتب و نظریه های جدیدی مانند نظریه سیستمی و اقتضایی مطرح شدند که پاسخ گوی نیازهای سازمان در محیط های پویا و رقابتی باشند. اما در قرن حاضر شاهد تغییراتی به مراتب شدیدتر از گذشته می باشیم که به راستی می توان اصطلاح قرن پرآشوب را برای آن به کار برد. تلاطم های شدید محیطی باعث افزایش عدم اطمینان محیط پیرامون سازمان گردیده است و در نتیجه برنامه ریزی و اقدامات سازمان های امروزی را برای بقاء و رشد با چالش روبرو نموده است. در این میان به کارگیری نظریه های جدید مانند نظریه آشوب و پیچیدگی می تواند به عنوان روشی کارآمد برای طراحی سازمان های جدید به کار گرفته شود، زیرا مطالعه آنها امکان فهم و کنترل پیچیدگی های سازمانی را امکان پذیر می سازد. در ادامه این نوشتار ضمن ارائه  شرح مختصری بر چارچوب نظری آشوب به بررسی مبانی فلسفی نظریه پیچیدگی و تأثیر آن بر حوزه سازمان و مدیریت پرداخته شده است.

آینده پژوهی در مدیریت

مقدمه

آینده پژوهی فرارشته ای برای درک بهتر تغییر آینده به شمار می رود. به بیان دیگر، آینده پژوهی اصول و روش های مطالعه و سپس تصمیم گیری، طرح ریزی و اقدام در زمینه علوم و فن آوری مرتبط با آینده است. بسیاری از پژوهگشران به دلیل تنوع موضوع های مطرح در آینده پژوهی، آن را حوزه ای چند رشته ای یا فرارشته ای به حساب می آورند، زیرا حوزه های موضوعی بالقوه در آینده پژوهی، از نظر تعداد با شمار پدیده های متنوع موجود در جهان برابری می نماید. از سوی دیگر، آینده پژوهی به رغم ماهیت فرارشته ای خود از ویژگی هایی برخوردار است که به ناچار آن را در زمره علوم اجتماعی قرار می دهد. علمی اجتماعی که در عین چند رشته ای بودن، وحدت آفرین می باشد. اگر چه آینده پژوهی به موضوعاتی نظیر تغییرات مبتنی بر فن آوری می پردازد (موضوعاتی که در نگاه اول چندان اجتماعی به نظر نمی رسند)، اما حتی در این قبیل پژوهش ها نیز تقریباً در اکثر مواقع، پیامدهای اجتماعی چنین تغییراتی مورد توجه قرار می گیرند. این ملزومات و پیامدها حوزه های روان شناختی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا فرهنگی در سطح جامعه را مدنظر قرار می دهند که به شکل وسیعی بر علم مدیریت تأثیرگذار هستند. در این نوشتار ضمن بیان پارادایم های مهم پژوهش در آینده پژوهی، پیش فرض های مدون دانش آینده پژوهی نیز ارائه شده اند.

 

 

نظریه های رهبری

نظریه های رهبری

 

 

 

طبقه بندی های مختلفی برای نظریه های رهبری وجود دارد، یکی از کامل ترین این طبقه بندی ها که توسط پژوهشگران مختلف (ملک زاده، 1392 به نقل از جولیز و هیگس، 2003؛ هندی، 1982؛ پارتینگون، 2003) صورت پذیرفته است شامل 6 نظریه اصلی رهبری می باشد. این نظریه ها عبارتند از: (1) نظریه ویژگی های رهبری، (2) نظریه رفتاری یا سبک رهبری، (3) نظریه اقتضائی، (4) نظریه شایستگی رهبری، (5) نظریه هوش عاطفی و (6) نظریه رهبری کاریزماتیک. با توجه به اهمیت سه نظریه نخست که در بیشتر کتب و مقالات علمی مورد بررسی قرار گرفته اند، در ادامه این سه نظریه به تفصیل بحث شده اند.

 

تحلیل نظریه های رهبری-بخش نخست

مقدمه

 

 

مفهوم رهبری یکی از حوزه های مطالعاتی مهم سازمان محسوب می شود. در سال های اخیر، حوزه مطالعات رهبری بیش از گذشته مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته است؛ زیرا محیط سازمان های به شدت متغیر شده و ادامه حیات سازمان در چنین شرایطی مستلزم نگاهی جدید به مفاهیم سنتی سازمان و مدیریت می باشد. به باور اکثر صاحبنظران سازمان های امروزی نه می توانند روند تغییرات را دگرگون نمایند و نه می توانند، سرعت آن را کاهش دهند، و تنها می توانند تردیدها، نوسانات و بی ثباتی ها را به فرصت هایی برای آموختن، تطابق و هم خوانی مطلوب تبدیل کنند. در این میان، یک عامل کلیدی وجود رهبران تحول گرا می باشد. با توجه به اهمیت موضوع در ادامه مکاتب مختلف رهبری که در طی 70 سال اخیر در قالب نظریه های مختلف ارائه شده اند مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته اند.

 

 

مفاهیم پایه رهبری

 

 

 

مدیران وظایف مختلفی دارند، که شامل: برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و سرپرستی و کنترل می گردد (رضائیان، 1389). چهارمین وظیفه یا هدایت و سرپرستی یعنی تلاش مدیر برای ایجاد انگیزه و رغبت در زیردستان جهت دست یابی به اهداف سازمان که با ارزش های فرد و ارزش های حاکم بر جامعه در ارتباط است. وظیفه هدایت شامل سه بخش رهبری، انگیزش و ارتباطات است (رضائیان به نقل از آگروال، 1389). مهم ترین نکته در رهبری جهت دادن و نفوذ بر اعضای سازمان است. نفوذ و قدرت یک مدیر در نقش رهبر باید توسط مرئوسان پذیرفته شود تا بتواند بر افراد تحت سرپرستی نافذ و مؤثر باشد. قدرت به معنی توانایی نفوذ در دیگران و نفوذ عبارت از اعمالی است که مستقیم یا غیرمستقیم باعث تغییر در رفتار یا دیدگاه دیگران می شود (الوانی، 1391). نحوه استفاده از قدرت و نفوذ را سبک رهبری گویند (رضائیان، 1393). در ادامه مکاتب و نظریه های رهبری که برگرفته از مفاهیم پایه اشاره شده می باشند، طبقه بندی و بررسی شده اند. 

 

 

 

منابع  فارسی:

 

 

الوانی، مهدی (1391)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.

 

 

 

رضائیان، علی (1389)، اصول مدیریت، تهران: سمت.

 

 

مقایسه نظریه و پارادایم

کان پارادایم را یک موفقیت فوق العاده علمی می داند که دارای دو ویژگی اساسی است: (1) به اندازه کافی نو و ابتکاری و (2) به اندازه کافی منعطف. این ویژگی ها باعث می شوند که فراتر از روش های معمول رقابت علمی، گروهی پایدار از طرفداران را برای تلاش های علمی جلب نماید و همکاری بسیاری از دانشمندان را که پارادایم قبلی را طرد و پارادایم جدید را انتخاب کرده اند فراهم کند. از سوی دیگر، رابطه پارادایم و نظریه هنوز تا حدودی مسأله دار است. با توجه به تعاریف و مطالب کان، پارادایم گاهی کلی تر از نظریه و در مواردی دیگر جزئی تر از آن است. پارادایم در مفهوم متافیزیکی آن یعنی متاپارادایم کلی تر و وسیع تر از نظریه است و نظریه یکی از الزامات ایجاد پارادایم است. وی معتقد است که نظریه محدودتر از آن است که به تنهایی بتواند دانشمندان را حول یک مطلب با هم جمع کند، زیرا اهل قلم و جامعه علمی برای استقرار یک هویت مشترک نیاز به مبنای شناختی مشترک، باور مشترک یا ماتریس نظام رشته ای دارند که نظریه به ایجاد هیچ کدام از آنها قادر نیست (میرزائی اهرنجانی، 1393).

منبع:

میرزائی اهرنجانی، حسن (1393)، مبانی فلسفی تئوری سازمان، تهران: سمت.