مروری بر رهیافت های کمی به مدیریت

اساس رهیافت های کمی بر این فرض استوار است که استفاده از روش های ریاضی به بهبود تصمیم گیری و حل مسائل مدیریتی کمک می کند (رضائی، 1393). نظریه پردازان این مکتب معتقدند سازمان ها سستم های عقلایی هستند که می توانند مسائل را حل کنند و تصمیم گیری نمایند (پارسائیان و اعرابی به نقل از دَفت، 1393). علی رغم سهم غیرقابل انکار رهیافت کمی به مدیریت در توسعه مبانی این رشته علمی، رهیافت منابع انسانی نقش مؤثرتری بر عملکرد مدیریت داشته است، زیرا بخش اعظمی از مدیران با ابزارها و روش های کمی آشنا نیستند. همچنین، درک مسائل رفتاری به علت گستردگی و آشکار بودن آن برای مدیران ساده تر است (رضائی به نقل از رابینز، 1393).

منابع:

دفت، ریچارد ال (1393)، مبانی تئوری و طراحی سازمان، مترجمین پارسائیان، علی و اعرابی، محمد، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی

رضائیان، علی (1393)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.

مروری بر مکتب نئوکلاسیک و رهیافت های منابع انسانی

هسته اصلی این رهیافت، جنبش روابط انسانی و مطالعات هاثورن می باشد. مطالعات هاثورن که با هدایت آلتون مایو دنبال شد منجر به افزایش علاقه پژوهشگران به مطالعات ابعاد اجتماعی و انسانی و رفتار کارکنان در سازمان منجر شد (رضائی، 1393). جنبش روابط انسانی پایه گذار مبانی رفتار سازمانی برای مطالعه رفتار افراد و گروه ها در سازمان ها گردید (رضائی به نقل از بارتول و مارتین، 1393). از جمله نظریه های مهم این حوزه  می توان به نظریه نیازهای انسانی مازلو، نظریه X و Y مک گریگور، نظریه شخصیت و سازمان کریس آرجریس اشاره نمود (رضائی، 1393). اگر چه صاحبنظران این دوره با محور قراردادن عامل انسانی سعی در برطرف کردان نقایص نظریه های سنتی (کلاسیک) داشتند، اما توسط پژوهشگران بعدی مورد انتقاد قرار گرفتند، زیرا آنان معتقد بودند سازمان ها تحت تأثیر عوامل بیشتری قراردارند (شیرازی، 1389)

منابع:

رضائیان، علی (1393)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.

شیرازی، علی (1389)، مبانی سازمان و مدیریت، مشهد: به نشر.

 

نقد و بررسی تئوری های سازمان و مدیریت-بخش دوم

برای شناخت ماهیت فرایندها و مفاهیم سازمان و مدیریت، بررسی ریشه های تاریخی آن مفید خواهد بود. سیر تاریخی تکوین نظریه های سازمان و مدیریت به شناسایی دوره های عطف، مبتکر (عامل) و در نهایت به ماهیت ابتکار، اثر، فعالیت و رویداد می پردازد که از 5000 سال قبل از میلاد شروع می شود، به نقطه آغاز مدیریت علمی در سال 1911 میلادی رسیده و تا حال ادامه می یابد. به دلیل ماهیت پویای فرایندهای یادگیری، کسب تجربه و ارتباطات انسانی، دسته بندی سیر ایجاد و تکامل مکاتب نظری سازمان و مدیریت در دوره زمانی معین، امکان پذیر نمی باشد. در واقع نظریه های سازمان و مدیریت به طور پیوسته در عرصه های آزمون پژوهش و کاربرد مورد بررسی دوباره قرار گرفته و اصلاح می شوند (رضائیان، 1393). لذا، در موضوع نگرش تاریخی به موضوع سازمان و مدیریت، ضمن بیان سیر تحولات مدیریت، مکاتب مختلف و نظریه های خاص مرتبط با آن مطرح و در کنار بررسی تاریخی و موضوعی آن ارائه می گردد (الوانی، 1391).

ویلیام اسکات با پیروی از طبقه بندی تاریخی سه مکتب را در مدیریت مطرح نموده است. مکتب کلاسیک ها، مکتب نئوکلاسیک یا نهضت روابط انسانی و در نهایت مکتب سیستمی (الوانی به نقل از اسکات، 1391). اندیشمند دیگری، در طبقه بندی اولیه خود، مکاتب مدیریت را تحت شش عنوان ارائه نموده است که عبارتند از: 1. مکتب فرایندی یا وظیفه ای؛ 2. مکتب تجربی؛ 3. مکتب رفتار انسانی؛ 4. مکتب نظام اجتماعی؛ 5. مکتب نظریه تصمیم گیری؛ و 6. مکتب کمی و مقداری (الوانی به نقل از کونتز، 1391). گروه دیگری از صاحبنظران مدیریت، ضمن برشمردن سیر تحولات سازمان و مدیریت و بررسی مکاتب مختلف، این نظریات را در یک چارچوب واحد ارائه نموده اند. مکاتب ذکر شده در این مدل شامل: مکتب عقلایی سازمان، مکتب اصول گرایی، مکتب روابط انسانی و مکتب سیستم اقتضائی می باشند (الوانی به نقل از کوئین و همکاران، 1391).
 

منابع:
الوانی، مهدی (1391)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.

رضائیان، علی (1393)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.

میرزائی اهرنجانی، حسن (1393)، مبانی فلسفی تئوری سازمان، تهران: سمت.

نقدو بررسی تئوری های سازمان و مدیریت-بخش اول

مقدمه

پدیده های گوناگون جهان را می توان از دیدگاه های مختلف مطالعه و بررسی نمود. نقد و بررسی «پدیده اداره» نیز همچون سایر پدیده های تجربی قابلیت مطالعه از منظرهای متفاوت را دارا می باشد. با یک بررسی تاریخی از نظریه اداری از نگاه سطوح تجزیه و تحلیل، حداقل سه سطح متفاوت تجزیه و تحلیل قابل تشخیص است. اولین سطح تجزیه و تحلیل نظریه های سازمان سطح تحلیل کلان-اجتماعی است که به وسیله دانشمندان علوم اجتماعی صورت گرفته است. این سطح از تجزیه و تحلیل به پدیده سازمان نه به عنوان یک تشکیلات ساختاری خاص، بلکه مهم تر از آن به عنوان الگویی از سلطه که مشخصه نوع خاصی از قدرت است مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یکی از مهم ترین صاحبنظران در این سطح از تجزیه و تحلیل، ماکس وبر با نظریه بوروکراسی می باشد. در جریان توسعه نظریه اداری، دیوان سالاری یک «پدیده سازمانی» با ویژگی های فنی مخصوصی است که آن را از سایر تشکیلات اداری متمایز می نماید. تفاوت اصلی این سطح تحلیل با سطح قبلی حوزه قلمرو و بینش آن است. بنابراین، دومین سطح تجزیه و تحلیل نظریه اداری، سطح تحلیل سازمانی است. در نهایت، با نزول مباحث نظریه اداری از سطوح تحلیل قبلی به سطح تحلیل زیرسازمانی یا سطح کارگاهی می رسیم. نقطه مشترک همه صاحبنظران در این سطح تحلیل، توجه محدود و تعریف شده به بخش هایی از کل سازمان است بدون توجه به این که آن بخش چه تأثیراتی در تمامیت سازمان دارد. سطح سوم تحلیل، همان سطح انجام کار عملی مطالعات سازمان را شامل می شود (میرزائی اهرنجانی، 1393).

منبع:

میرزائی اهرنجانی، حسن (1393)، مبانی فلسفی تئوری سازمان، تهران: سمت.