سازمان های امروزی بیش ار پیش با چالش های گوناگون روبرو می باشند، بدیهی است در چنین فضایی احتمال ریسک و خطا افزایش خواهد یافت که نتیجه آن دور شدن سازمان از اهداف از پیش تعیین شده می باشد. همچنین، سازمان ها همواره باید خود را برای تغییر و سازگاری با محیط بشدت پویای اطراف خود سازگار نمایند. در چنین شرایطی رصد پیوسته محیط و درون سازمان وظیفه ای خطیر و مهم می باشد تا ضمن شناسایی کاستی ها و عارضه یابی آنها در جهت بهبود مستمر کلیه فرایندها و عملیات سازمانی اقدام شود و دستیابی به اهداف کلان سازمان محقق گردد. هدف از عارضه یابی، تشخیص مشکلات موجود در سازمان و ارائه راهکارهای مناسب و عملی برای رفع آنها می‌باشد. بدیهی است که برای عارضه یابی دقیق سازمان باید ابزار مناسب یا مدل های کارآمد عارضه یابی در اختیار مدیران سازمان باشد تا از طریق آنها مسیر عارضه یابی و بهبود را به درستی طی کنند. در سال ها و دهه های اخیر مدل های مختلف عارضه یابی شناسایی و در سازمان های گوناگون در گوشه و کنار جهان پیاده سازی شده اند. در ادامه به مهم ترین و کاربردی ترین آنها اشاره شده است.
مدل های عارضه یابی سازمانی
1.مدل بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت (European Foundation of Quality Management)
مدل EFQM، ابزاری اجرایی جهت کمک به سازمان ها برای اطمینان از تحقق استقرار سیستم مدیریتی مناسب به وسیله سنجش میزان قرار گرفتن در مسیر پایداری است و به سازمان ها یاری می رساند تا بوسیله آن فاصله ها را شناسایی، سپس راه حل ها را با انگیزه بهتری تعیین کنند. در این مدل سازمان در حوزه های توانمندسازها و نتایج بررسی شده و براساس یک منطق مستدل مورد ارزیابی قرار میگیرد (پایگاه نشر علم).
2.مدل کارت امتیازی متوازن (Balance Score Card)
کارت امتیاز متوازن یک چارچوب مفهومی است که وظیفه آن ترجمه اهداف استراتژیک شرکت به مجموعه ای از شاخص های عملکردی است این شاخص ها بطور معمول از میان چهار وجه 1) مالی، 2) مشتری، 3) فرایندهای داخلی و 4) یادگیری و رشد انتخاب می شوند و سپس در چارچوب مسیری مشخص به آنها امتیازدهی می شود (همان منبع).
3.مدل کاهش استراتژیک هزینه و بهبود عملکرد (Strategic Cost Reduction & Performance Improvement)
در مدل SCR&PI مطالعه تفصیلی بر روی تمامی ابعاد سازمان با هدف بهینه سازی و منطقی سازی آنها انجام می گیرد تا از طریق بهبود عملکرد، هزینه های شرکت در ابعاد مختلف به حداقل و از طرفی کارایی آن به حداکثر برسد. این مطالعه تمامی حوزه ها و وجوه زنجیره ارزش را در بر گرفته و در پی تحلیل عناصر مختلف ایجاد هزینه و یافتن راه حل هایی برای عملکرد و به تبع آن کاهش هزینه ها و نیل به حداکثر صرفه جویی است(همان منبع).
4.مدل ویس بورد (Weisbord)
مـدل تشـخیص یـا عارضـه یابـی ویس بورد یک مدل شـش بخشـی است که در سـال 1976 مطـرح گردیـد. این مدل بـه طـور وسـیعی توسط کارگـزاران تحـول سـازمان اسـتفاده می شـود. در این مدل، شـش حـوزه یـا بخش بسـیار مهـم: 1)اهـداف؛ 2)سـاختار، 3) پـاداش دهی؛ 4) سـاز و کارهـای هماهنگـی و کنتـرل؛ 5) روابط و 6) رهبری مشـخص شـده اسـت. ایـن بخش هـا، در واقـع عواملـی هسـتند کـه اگـر سـازمان بـه دنبـال تغییـر و تحـول و در نتیجه کسـب موفقیت باشـد، بایـد به نحو صحیـح بـا آنهـا برخـورد نمایـد. این مدل شـش بخشـی، وسـیله ای سـاده و مؤثـر بـرای تشـخیص (عارضه یابـی) مسـائل و مشـکالت سـازمانی اسـت تـا زمانـی که ایـن مسـائل رفع گـردد تـا در نتیجه ایـن اقدامـات، بـه تحول سـازمان دسـت یافت (مسعودسینکی و نقوی، 1395 به نقل از کیومینگز و ورِلی، 2008).
5.شش سیگما (Six Sigma)
انحراف معیار ششگانه (شش سیگما) عبارتست از یک سیستم پیچیده و انعطاف پذیر جهت تأمین، حفظ و افزایش موفقیت های تجاری هر شرکت. این سیستم همراه با سیاست استفاده از مدیریت کیفیت جامع، که همان مدیریت استراتژیک می باشد در برگیرنده وفاید بسیاری است. اگرچه شش سیگما از همان ابزارهای قدیمی بهره می گیرد، ولی روش استفاده از آنها کاملاً متفاوت است. بدین معنی که استفاده بسیار مفیدتری از آنها را عرضه می نماید. این روش مبتنی بر تئوری نیست بلکه مبتنی بر اجرا می باشد (مهربان، 1384).
شش سیگما یک نگرش منضبط، داده محرک و روشی برای حذف عیب ها در هر فرایند و محصول می باشد. این فرایند از ساخت تا فروش را در برمی گیرد و شامل همه محصولات و خدمات ارایه شده از سوی یک سازمان می گردد (ویکی پدیا)
برای رسیدن به اثربخشی و کارآمدی بالاتر با استفاده از روش شش سیگما، سه مؤلفه اصلی مطرح است:
1. مؤلفه اول مربوط به راهبرد شش سیگما است. این مؤلفه راهبردی، مسؤولیت مدیر اجرایی است.
2. مؤلفه دوم شش سیگما مربوط به تدابیری است که چگونگی عملکرد گروه‌های پروژه در بهبود یک فرایند نیمه‌کاره را نشان می‌دهد.
3. دیگر مؤلفه کلیدی شش سیگما، مسائل فرهنگی است که با استفاده از آنها در سازمان خود، می‌توانید شش سیگما را به چیزی فراتر از مجموعه‌ای از تدابیر و روش‌ها بدل سازید (همان منبع).
منابع:
مسعود سینکی، س. و نقوی م. س. ع.(1395).عارضه یابی سازمانی مدل ویس بورد: مطالعه موردی در دانشگاه علوم پزشکی تهران. پیاورد سلامت، 10 (6)، 461-469.
مهربان، ر. (1384). انحراف ششگانه (ص 19). مشهد: جهان فردا.
نشر علم.(20/09/1396). عارضه یابی سازمانی (سیستم مدیریت بهره وری). بازیابی شده از
http://www.nashrelm.com
ویکی پدیا.(20/09/1396). شش سیگما. بازیابی شده از
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%DA%AF%D9%85%D8%A7
