مروری بر رهیافت های سنتی مدیریت

مجموعه رهیافت های سنتی مدیریت شامل: 

1. مدیریت علمی؛ 2. اصول علم اداره یا نظریه فرایند مدیریت؛ و 3. نظریه بوروکراسی است. کلیه رهیافت های سنتی بر این فرض مشترک استوار هستند که انگیزه های مادی محرک افراد برای کار بوده و انسان ها به شکلی منطقی فرصت های مهیا شده برای خود را بررسی کرده و برای حداکثر نمودن منافع شخصی خود دست به هر اقدامی می زنند (رضائی به نقل از شرمرهورن، 1393). 

در ادامه تفکرهای سه گانه فوق بررسی شده اند:

تیلور نظریه پرداز مدیریت علمی بر انجام فعالیت های هر شغل به شکل علمی و تدوین قوانین حرکت برای انجام آن تأکید داشت (رضائی به نقل از شرموهورن، 1393). تحقیقات تیلور که به مطالعات حرکت و زمان معروف شد، ریشه در این باور وی داشت که کارایی در هر سازمان منوط به استفاده بهینه از منابع آن سازمان است. او معتقد بود هیچ سیستم یا برنامه مدیریتی، در صورت عدم توجه همزمان به رضایت کارفرما و کارگر موفق نخواهد شد. انتقاد اصلی که بر اصول مدیریت علمی تیلور وارد شد این بود که وی انسان ها را همانند ماشین فرض می کرد که باید از نیروی آنها به عنوان انرژی مکانیکی برای حداکثر کردن میزان تولید استفاده نمود (شیرازی، 1389).

رهیافت سنتی دوم که اصول علم اداره یا نظریه فرایند مدیریت نامیده می شود بر تلاش برای شناسایی و مستند سازی تجربیات مدیران موفق استوار بود. فایلول نظریه پرداز این حوزه، کل سازمان را در قالب پیکره ای واحد تجسم می نمود و ضمن تقسیم بندی فعالیت های سازمان به شش گروه مختلف، با توجه به روشن بودن ماهیت 5 وظیفه «فنی و تولید»، «بازرگانی و مبادله»، «مالی و بهینه سازی مصرف»، «ایمنی و حفاظت از اموال و افراد» و «حسابداری و تعیین وضیعت مالی»، تمرکز اصلی خود را بسط مفهوم فعالیت ششم یا «وظایف مدیریتی» بنا نهاد. او وظایف مدیریتی را مشتمل بر برنامه ریزی، سازماندهی، فرماندهی، هماهنگی و کنترل می دانست (رضائی، 1393). فایول بر خلاف تیلور، باور داشت اصول مدیریت جهان شمول نیستند، از این رو مدیران را انعاطف پذیری و اعتدال دعوت نمود (شیرازی، 1389).

نظریه بوروکراسی که از دل پژوهش ها و مطالعات ماکس وبر بیرون آمد، بر خلاف نظریه های سنتی قبلی که به اصول علمی مدیریت و کارایی برای حصول نتایج و اهداف سازمان توجه داشتند، به مسأله مهم تر یعنی چگونگی طراحی مناسب ساختار سازمان تأکید داشت. وبر معتقد بود که بوروکراسی قابلیت پیش بینی رفتار افراد و سازمان را افزایش می دهد و از نظر کارایی و قلمرو عملیات بر انواع دیگر سازمان ها برتری دارد (رضائی به نقل از هندرسون و پارسون، 1393). او در دفاع از ساختار بوروکراسی به تفکیک مفاهیم قدرت و اختیار پرداخت. قدرت به فرد و اختیار به مقام منتصب است. در نهایت وبر، سه نوع اختیار مشروع را شناسایی نمود که عبارت بودند از: اختیار سنتی، اختیار فرهمند و اختیار عقلانی-قانونی (شیرازی، 1389). 

منابع:

الوانی، مهدی (1391)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.

رضائیان، علی (1393)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.

شیرازی، علی (1389)، مبانی سازمان و مدیریت، مشهد: به نشر.

میرزائی اهرنجانی، حسن (1393)، مبانی فلسفی تئوری سازمان، تهران: سمت.