نقد و بررسی تئوری های سازمان و مدیریت-بخش دوم

برای شناخت ماهیت فرایندها و مفاهیم سازمان و مدیریت، بررسی ریشه های تاریخی آن مفید خواهد بود. سیر تاریخی تکوین نظریه های سازمان و مدیریت به شناسایی دوره های عطف، مبتکر (عامل) و در نهایت به ماهیت ابتکار، اثر، فعالیت و رویداد می پردازد که از 5000 سال قبل از میلاد شروع می شود، به نقطه آغاز مدیریت علمی در سال 1911 میلادی رسیده و تا حال ادامه می یابد. به دلیل ماهیت پویای فرایندهای یادگیری، کسب تجربه و ارتباطات انسانی، دسته بندی سیر ایجاد و تکامل مکاتب نظری سازمان و مدیریت در دوره زمانی معین، امکان پذیر نمی باشد. در واقع نظریه های سازمان و مدیریت به طور پیوسته در عرصه های آزمون پژوهش و کاربرد مورد بررسی دوباره قرار گرفته و اصلاح می شوند (رضائیان، 1393). لذا، در موضوع نگرش تاریخی به موضوع سازمان و مدیریت، ضمن بیان سیر تحولات مدیریت، مکاتب مختلف و نظریه های خاص مرتبط با آن مطرح و در کنار بررسی تاریخی و موضوعی آن ارائه می گردد (الوانی، 1391).

ویلیام اسکات با پیروی از طبقه بندی تاریخی سه مکتب را در مدیریت مطرح نموده است. مکتب کلاسیک ها، مکتب نئوکلاسیک یا نهضت روابط انسانی و در نهایت مکتب سیستمی (الوانی به نقل از اسکات، 1391). اندیشمند دیگری، در طبقه بندی اولیه خود، مکاتب مدیریت را تحت شش عنوان ارائه نموده است که عبارتند از: 1. مکتب فرایندی یا وظیفه ای؛ 2. مکتب تجربی؛ 3. مکتب رفتار انسانی؛ 4. مکتب نظام اجتماعی؛ 5. مکتب نظریه تصمیم گیری؛ و 6. مکتب کمی و مقداری (الوانی به نقل از کونتز، 1391). گروه دیگری از صاحبنظران مدیریت، ضمن برشمردن سیر تحولات سازمان و مدیریت و بررسی مکاتب مختلف، این نظریات را در یک چارچوب واحد ارائه نموده اند. مکاتب ذکر شده در این مدل شامل: مکتب عقلایی سازمان، مکتب اصول گرایی، مکتب روابط انسانی و مکتب سیستم اقتضائی می باشند (الوانی به نقل از کوئین و همکاران، 1391).
 

منابع:
الوانی، مهدی (1391)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.

رضائیان، علی (1393)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: سمت.

میرزائی اهرنجانی، حسن (1393)، مبانی فلسفی تئوری سازمان، تهران: سمت.